سرویس علمی-فرهنگی خبرگزاری حوزه، ابوریحان بیرونی را یکی از برجسته ترین و بزرگترین دانشمند مسلمان ایران دانسته اند و این افتخار نه تنها از آن جهت است که او در علوم و فنون و شقوق مختلف مردی والامرتبه و برجسته و بی مثال بود بلکه یک نکته عرفانی و اخلاقی دیگر هم به مدد این افتخارات علمی آمده و آن سیره و محوریت علم جویی و خردورزی در این سیره و رفتار و عمل مجاهدت گونه بیرونی است که او را تا آخرین لحظات و لمحات عمر به یادگرفتن و علم آوری واداشت.
این حکایت معروف و ملموس و زیبا که درباره لحظات آخر عمر ابوریحان است تا همیشه تاریخ می تواند نصب العین عشاق علم و خرد و علاقمندان مکنت و ثروت فکری باشد.
همان جمله زیبا و ماندگار که «بدانم و بمیرم بهتر است یا ندانم و بمیرم!» که در پاسخ به تعجب آن فرد بیان داشته بود وقتی دید ابوریحان در آخرین لحظات عمر و با حال زار و نزارش هم سوال علمی می پرسد و دغدغه فهم و دانش افزایی دارد.
زادروز او خوارزم و درگذشتش در شهر غزنین و محل زندگیش ایران و ملیتش ایرانی الاصل، نام‌های دیگرش ابوریحان محمد بن احمد بیرونی، مقام علمی اش در عرصه های مختلف علوم وفنون انسانی و طبیعی بالا و بلندمرتبه و کم‌نظیر. لقبش پدر علم انسان‌شناسی، زمین‌سنجی و هندسه‌شناسی و نیز بنیان‌گذار مکانیک تجربی و نجوم تجربی و البته پیشگام در روان‌شناسی تجربی. دینش اسلام و مذهبش شیعه.
و نیز ریاضی‌دان، ستاره‌شناس، تقویم‌شناس، انسان‌شناس، هندشناس و تاریخ‌نگار بزرگ ایرانی که سده چهارم و پنجم هجری را به یکی از برجسته ترین و درخشان ترین ادوار تاریخی ایران و اسلام در زمینه علوم و فنون مختلف مبدل ساخت.
در آن دوران، و پیش و بیش از هر کسی، ابوریحان بیرونی اولین کسی است که به گردش زمین به دور خود اشاره می کند و در کتاب ِ «استیعاب الوجوه الممکنة فی صنعة الاسطرلاب» می‌گوید: «از ابو سعید سجزی، اُسطرلابی از نوع واحد و بسط دیدم که از شمالی و جنوبی مرکّب نبود و آن را اسطرلاب زورقی می‌نامید و او را به جهت اختراع آن اسطرلاب تحسین کردم.
نوشته ها و گفته های ابوریحان بیرونی گویای علم و خرد او در فهم مسایل مختلف هستی و رموز علمی جهان طبیعت است که ناشی از مجاهدت علمی او و دستاوردش در حیطه درک انتظام و مناسبات خلقت جهان است. نمونه هایی از بیان و بنان او در کتابهایش گویا و جویای همین حقیقت ناب و تابناک است: «حیات جهان بستگی به دانه افشانی و زاد و ولد دارد. با گذشت زمان هر دوی این فرایندها افزایش می‌یابند. این افزایش نامحدود است حال آنکه جهان محدود است».
«هنگامی که گروهی از گیاهان یا جانوران دیگر تغییری در ساختمانشان رخ ندهد و گونه ویژه نامیرایی را بوجود آورند، اگر یکایک اعضای این گونه‌ها به جای آنکه تنها به دنیا بیایند و از بین بروند، به زاد و ولد بپردازند و چندین بار، چندین موجود همانند خود را به وجود آورند، به زودی تمام دنیا از همان یک گونه گیاهی یا جانوری پر خواهد گشت و آنها هر قلمرویی که بیابند تسخیر خواهند کرد».
«کشاورز زرع خود را بر می‌گزیند و تا جایی که می‌خواهد به کشت و زرع آن می‌پردازد و آنچه را که نمی‌خواهد ریشه کن می‌کند. جنگل دار، شاخه‌هایی که به نظرش برگزیده هستند را نگه می‌دارد و سایر شاخه‌ها را می‌برد. زنبورها افرادی از گروه را که فقط می‌خورند ولی کاری برای کندویشان نمی‌کنند، می‌کشند».
«طبیعت به شیوه‌ای مشابه عمل می‌کند، ولی در تمامی شرایط رویکردش در مورد همه یکسان است. او اجازه نابودی برگ و میوه را می‌دهد و بدین طریق جلوی آنها را برای تولید آنچه هدف نهاییشان است می‌گیرد. طبیعت آنها را نابود می‌کند تا جایی برای دیگران باز نماید»(تحقیق ماللهند؛ فصل 47).
درود و رحمت خدا بر آن دانشمند بزرگ مسلمان و شیعه علامه که عمر خویش را در راه کسب معرفت و درک حقایق هستی گمارد و بر تارک آستان و آسمان فکر و خرد می درخشد.
